Fark ettiyseniz otobüslerde bizi uyutan uğultu sesini özel araçlarımızda hiç duymayız. Peki bu sesi neden sadece otobüslerde duyarız? Veya şöyle de diyebiliriz, bu sesi neden duyarız?
Özellikle uzun sürecek gece yolculuklarında hafif mayışmış bir hâlde kafamızı otobüs camına yasladığımızda bir uğultu duyarız ve bu ses bize garip bir şekilde huzur verir. Ses bir yandan kulağımızda çınlarken uykuya dalıveririz.
Hatta YouTube’da yalnızca bu sesin olduğu 1 saatlik videolar bile var. Sesin ne sesi olduğunu daha önce hiç sorguladınız mı bilmiyoruz ancak başlığı okuduğunuzda kafanızda bir merak uyandırdıysa sizi içeriğin detaylarına doğru alalım.
Sesi anlamayanlar için anımsatalım:
Özel otomobillerimizle otobüs ve tır gibi büyük araçların çalışma prensipleri ve parçaları genellikle birbirinden farklı oluyor.
Otomobil fren sistemi
Küçük otomobiller ile otobüslerin farklılığına dair bir örnek verecek olursak; tırlar, ağır yükleri kontrol etmek için genellikle özel fren sistemleri kullanırken küçük otomobiller standart fren sistemlerini kullanıyor.
İşte özel araçlarımızda duymayıp yalnızca otobüs yolculuklarında duyduğumuz sesin sebebi de aslında tam olarak böyle bir farktan kaynaklanıyor.
Otobüslerdeki ve küçük araçlardaki fren sistemlerinin farkını anladığımızda uğultunun kaynağını da öğrenmiş olacağız.
Retarder
Az önce bahsettiğimiz gibi, otomobiller otobüslere göre daha düşük ağırlığa sahip oldukları için disk veya kampananın kullanıldığı nispeten daha kolay bir fren sistemi kullanılıyor. Tır ya da otobüs gibi araçlar da “birincil” ve “ikincil” şeklinde farklı fren sistemlerine sahip.
“Birincil” dediğimiz sistem aslında otomobillerimizdeki gibi balatalar ile fren diskinin sürtünme prensibiyle çalışıyor. “İkincil” dediğimiz sistem de egzoz freni, motor freni ve hidrolik geciktirici vb. sistemleri kapsıyor. İşte bu ikincil fren sistemlerine de retarder deniyor.
Peki bu retarder nedir ve ne işe yarar?
Otobüslerde duyduğumuz, “ASMR” etkisi yaratan ve bizi uyutan ses, retarderin çalıştığı anlamına geliyor. Yavaşlamayı sağlayan retarder, bir nevi frenleme kabiliyetine destek oluyor. Hatta kelimenin kökeni, “yavaşlatıcı” anlamına geliyor.
Şöyle de anlatabiliriz; fren balatalarının daha az kullanılmasını sağlayarak aşınmayı ve ekstra maliyetleri azaltıyor, dik yokuşlardan inerken frenin boşalma riskinin önüne geçerek güvenlik sunuyor ve sürücü tarafından şiddeti de ayarlanabildiğinden tork kontrolünü de farklı seviyelerde ayarlayabiliyorlar.
